Rak rozpoczyna się w komórkach, z których składają się tkanki. Tkanki tworzą organy ciała. Normalne, zdrowe komórki rosną i dzielą się, aby wyprodukować nowe komórki, kiedy organizm ich potrzebuje. Gdy normalne komórki się starzeją lub ulegają uszkodzeniu, dochodzi do ich obumierania i są zastępowane przez nowe komórki.
Czasami wspomniany proces przebiega nieprawidłowo. Nowe komórki powstają, kiedy organizm ich nie potrzebuje, a stare lub uszkodzone nie obumierają tak, jak powinny. Nagromadzenie nadmiaru komórek często tworzy zgrubienie tkanki nazywane potocznie guzem, a prawidłowo określane nazwą “nowotwór”.
Komórki nowotworowe mogą być łagodne (nie jest to rak) lub złośliwe (rak). Komórki nowotworów łagodnych najczęściej nie są tak szkodliwe, jak komórki nowotworów złośliwych
Wyróżniamy:
- Łagodne nowotwory płuc, które rzadko zagrażają życiu,zwykle nie muszą być usuwane, nie przenoszą się na sąsiadujące tkanki, nie rozprzestrzeniają się do innych części ciała.
- Złośliwe nowotwory płuc -najczęściej rak, które: mogą stanowić zagrożenie życia, mogą odrastać po usunięciu, potrafią zajmować (naciekać) sąsiednie tkanki i narządy, potrafią rozprzestrzeniać się do innych części ciała.
Komórki nowotworowe mogą się rozprzestrzeniać przez oddzielanie się od pierwotnej zmiany. Przemieszczają się przez naczynia krwionośne lub naczynia limfatyczne, które dochodzą do wszystkich części ciała. Komórki nowotworowe wnikają do innych narządów i tworzą nowe zmiany nowotworowe, które mogą niszczyć narządy. Rozprzestrzenione komórki nowotworu określane są jako przerzuty (metastasis).
Lekarze nie zawsze potrafią wyjaśnić, dlaczego u jednej osoby rozwinie się rak płuca, a u innej nie. Jednak wiadomo, że osoba z określonymi czynnikami ryzyka może być bardziej podatna na rozwój raka płuca niż inna. Czynnik ryzyka zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju raka płuca.
Jakie są czynniki rozwoju raka płuca?
Dym tytoniowy – wywołuje większość przypadków raka płuca. Jest najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania. Szkodliwe substancje znajdujące się w dymie tytoniowym mogą uszkadzać komórki w płucach. Palenie papierosów, fajki lub cygara może powodować raka płuca, a wdychanie dymu tytoniowego może wywoływać raka płuca również u osób niepalących. W im większym stopniu dana osoba jest narażona na dym tytoniowy, tym większe występuje ryzyko zachorowania na raka płuca.
Radon – radioaktywny i bezbarwny, bezwonny oraz pozbawiony smaku gaz. Znajduje się w glebie i skałach. Osoby, które pracują w kopalniach mogą być narażone na działanie radonu. Radon może znajdować się w materiałach, z których zbudowane są domy.
Azbest i inne związki chemiczne -osoby wykonujące określone zawody (np. praca w budownictwie lub przemyśle chemicznym) znajdują się w grupie osób o podwyższonym ryzyku zachorowań na raka płuca. Narażenie na działanie azbestu, arenu, chromu, niklu, sadzy, smoły i innych substancji może zwiększać ryzyko powstania raka płuca. Ryzyko jest największe dla osób z długoletnim czasem narażenia na działanie tych substancji tytoniu.
Zanieczyszczenie powietrza może zwiększać ryzyko zachorowania na raka płuca. Ryzyko to wzrasta w przypadku palaczy tytoniu,
Zachorowania na raka płuca w rodzinie – osoby, których bliscy krewni (ojciec, matka, brat lub siostra) chorowali na raka płuca, mogą należeć do grupy zwiększonego ryzyka zachorowań na tę chorobę nawet jeżeli nie palą tytoniu.
Wcześniejsze zachorowanie na raka płuca – osoby, które już chorowały na raka płuca, są bardziej narażone na ponowny rozwój tego nowotworu.
Wiek powyżej 65 roku życia – większość osób z rozpoznaniem raka płuca ma powyżej 65 roku życia.
Naukowcy odkryli również inne możliwe czynniki ryzyka – na przykład przewlekłe choroby płuc (np. gruźlica lub zapalenie oskrzeli) trwające latami mogą zwiększać ryzyko zachorowania ryzyko zachorowania na raka płuca. Nie jest jednak jeszcze ostatecznie wyjaśnione, czy zachorowania na określone choroby płuc stanowią czynnik ryzyka dla raka płuca.
Czy są badania przesiewowe w kierunku raka płuca?
Badania przesiewowe mogą pomóc lekarzom we wczesnym wykryciu nowotworu np. raka i podjąć leczenie we wczesnym okresie choroby. Badania przesiewowe okazały się bardzo pomocne w przypadku niektórych nowotworów np. rak piersi, rak szyjki macicy i rak jelita grubego). Obecnie nie ma ogólnie zaakceptowanego badania przesiewowego w kierunku wczesnego wykrywania raka płuca.
Niektóre metody wykrywania raka płuca są obecnie oceniane w badaniach jako potencjalne badania przesiewowe. Do metod tych należy badanie spiralnej tomografii komputerowej klatki piersiowej. Mimo wszystko, badania przesiewowe niosą ze sobą ryzyko. Na przykład odbiegający od normy wynik badania mógłby prowadzić do innych działań (np. operacja lub biopsja w celu wykrycia obecności komórek nowotworowych), mimo że osoba z odbiegającym od normy wynikiem badania może nie być chora na raka płuca. Dotychczasowe badania kliniczne nie wykazały, aby testy przesiewowe mogły zmniejszyć liczbę zgonów wywołanych rakiem płuca.
Możesz chcieć porozmawiać z lekarzem o występujących u Ciebie czynnikach ryzyka oraz potencjalnych korzyściach i zagrożeniach wynikających z badań przesiewowych pod kątem wczesnego wykrywania raka płuca. Jak każda inna decyzja medyczna, wola poddania się badaniom należy do Ciebie. Twoja decyzja może być łatwiejsza po tym, jak poznasz argumenty za i przeciw badaniom przesiewowym.
U pacjentów w wieku 55–74 lat, aktywnie palących co najmniej 30 paczkolat lub którzy zaprzestali palenia w ciągu ostatnich 15 lat, należy rozważyć wykonanie co roku badania techniką LDCT – niskodawkowa tomografia komputerowa . Badanie to stosowane w ramach skryningu raka płuca jest nieco bardziej skuteczne w porównaniu z RTG klatki piersiowej wykonywanym raz w roku lub niewykonywaniem żadnego badania przesiewowego. Niemniej podstawowym warunkiem stosowania LDCT jako badania przesiewowego jest możliwość zapewnienia całościowej opieki onkologicznej.
Należy jednak zaznaczyć, że badania przesiewowe nie stanowią alternatywy dla zaprzestania palenia tytoniu. Zerwanie z nałogiem jest najważniejszym czynnikiem zmniejszającym ryzyko zachorowania na raka płuca.
Nie zaleca się wykonywania badań przesiewowych w kierunku raka płuca u osób przed 55. r.ż. lub po 74. r.ż., palących mniej niż 30 paczkolat lub niepalących od ponad 15 lat, jak również w przypadku występowania chorób stanowiących przeciwwskazanie do ewentualnego radykalnego leczenia raka płuca albo mogących skrócić czas życia
Osoby, które podejrzewają, że mogą znajdować się w grupie ryzyka zachorowania na raka płuca, powinny zasięgnąć porady lekarza. Lekarz może zasugerować sposoby zmniejszenia narażenia na czynniki ryzyka oraz zaplanować odpowiednio częste wizyty kontrolne. Osoby, które były wcześniej wyleczone z raka lub innego nowotworu płuca, powinny regularnie przechodzić badania kontrolne po zakończeniu leczenia. Nowotwór płuca może powrócić po zakończeniu leczenia lub może rozwinąć się kolejny nowotwór.
Jakie są objawy raka płuca?
Rak płuca we wczesnym okresie rozwoju rzadko powoduje objawy. Jednak w miarę ich wzrastania, najczęściej pojawiają się:
- Kaszel, który się stopniowo nasila lub nie ustaje,
- Problemy z oddechem – tak zwany „płytki oddech”
- Nieustępujący ból w klatce piersiowej,
- Wykrztuszanie plwociny z krwią
- Chrypka
- Powtarzające się infekcje płuc np. powtarzające się zapalenia płuc
- Ciągłe uczucie zmęczenia
- Utrata masy ciała bez powodu.
Najczęściej wymienione objawy nie wynikają z obecności raka, ponieważ są wywoływane przez inne problemy zdrowotne. Ktokolwiek jednak obserwuje u siebie takie objawy, powinien możliwie szybko skontaktować się z lekarzem i poddać odpowiednim badaniom.